Przyswoiliśmy sobie sporo nowej wiedzy. Czas sprawdzić w praktyce jak to działa.

Taka forma nauki jest przecież najskuteczniejsza.

Odbędziemy niezbyt daleki lot wg zasad IFR, a następnie wylądujemy na innym lotnisku, kierując sie wskazaniami systemu ILS. Zobaczymy jak wygląda to naprawdę. Osobom niepewnym własnych talentów, proponuję odbyć ten lot w dobrych warunkach pogodowych i w świetle dziennym. Tym, którzy są pewni własnych umiejętności, proponuję włączyć ciężkie warunki, np gęstą mgłę i noc.


System ILS to bardzo pomocna rzecz.

Pozwala nam wylądować na lotnisku, przy całkowitym braku widoczności.
Jak działa taki system, możemy się przekonać w wyzwaniach „Landing Challenge” dla samolotu RV-6.

Niestety misja ta jest nie pełna, bo wszystko dostajemy „na tacy” i musimy tylko pilnować się wskazań przyrządu.
Dlatego dziś nauczymy się od podstaw jak wykorzystywać ten system.

Czym jest system ILS? W skrócie jest to odmiana nadajnika VOR/DME z tylko dwoma radialami (Wiązkami kierunkowymi). Jedna wiązka podaje nam kurs na oś pasa. Druga zaś prawidłową wysokość podejścia na całej drodze.

Odbiornik w samolocie Posiada dwie wskazówki, które pokazują nam odchyłki od tych prawidłowych kursów. Podejście idealne polega na utrzymywaniu obu wskazówek dokładnie po środku skali. Tworzą one wówczas równoramienny „krzyż”.

Zasad działania systemu ILS i wskazania przyrządów.

Odbiornik VOR/ILS oraz nadajnik systemu ILS na lotnisku.

Obecnie samoloty posiadają zwykle odbiornik ILS zintegrowany z innymi przyrządami pokładowymi. W naszym przypadku, w samolocie RV-6 jest on zintegrowany z pierwszym odbiornikiem VOR (NAV1).

Do każdego lotu IFR, czyli z wykorzystaniem przyrządów, należy się przygotować przed lotem.

W tym celu musimy sporządzić plan lotu.

Zaczynamy od otwarcia mapy nawigacyjnej (w trybie Free Flight - tylko wtedy widać szczegóły).
Powiedzmy, że chcemy przelecieć z lotniska „Oahu International” (PHNL), na wyspę Maui i wylądować na lotnisku Kahulai (PHOG). Problemem jest to, że system ILS lotniska docelowego ma mały zasięg.

Musimy więc najpierw dolecieć w obszar, zaznaczony niebieskim stożkiem wychodzącym z lotniska Kahulai (PHOG).

Tu pomogą nam radiolatarnie VOR. Musimy tylko na mapie zaplanować jakim kursem i do których radiolatarni polecimy.

Patrzymy na mapę.
Pierwszą radiolatarnią (oznaczone na mapie niebieskim kwadratem z rombem i kropką w środku) jest oczywiście ta, na lotnisku z którego startujemy.
Najeżdżamy myszką na jej ikonkę i wyskakuje okienko z danymi. Nazywa się ona HNL, a jej częstotliwość to 114.8MHz.
Teraz kurs.
Widać na mapie, że blisko zasięgu ILS docelowego lotniska jest radiolatarnia na wyspie Lanai.
Jej dane to LNY 117.7MHz. Przybliżony kurs do tej radiolatarni jest przypadkiem zgodny z kierunkiem odwrotnym systemu LDA, lotniska PHNL. Kurs LDA to 304 stopnie, ale nas interesuje kurs w drugą stronę.
Czyli odejmujemy od 304, 180 stopni i mamy 124 stopnie. To kurs, który zaprowadzi nas w pobliże wybranej radiolatarni. Jeżeli jednakpolecimy tym kursem, miniemy radiolatarnię. Musimy więc tak obliczyć kurs, żeby przeciął kurs 294 stopnie z VOR LNY (patrz niżej), czyli musimy przelecieć na linii wschód-zachód, po północnej stronie LNY. Przyjmijmy 100 stopni, aby minąć góry na wyspie Oahu. Kiedy dolecimy tak blisko, że wykryjemy sygnał radiolatarni na Lanai, warto już ustawić się na optymalnym kursie do znalezienia ILS.
0 Najszybciej znajdziemy linię podejścia, kierując się pod kątem 90 stopni do osi pasa.
Oś pasa jest na linii 24-204 stopnie. Kurs prostopadły do tej linii to 114-294 stopnie (dodajemy 90 stopni).
Czyli optymalnym kursem wg radiolatarni Lanai będzie 114 stopni.

Na wypadek, gdybyśmy się zgubili, pomocą może się okazać radiolatarnia na lotnisku docelowym - PHOG.
Jej dane to OGG 115,1MHz. Kurs na nią najlepiej przyjąć zbieżny z osią pasa, czyli 24 stopnie.
Przy okazji, sprawdźmy dane systemu ILS, wg którego chcemy wylądować. To ILS - IOGG 110,1MHz, kurs osi pasa 24 stopnie.

Zapiszmy to sobie na kartce:

1 - HNL 114.8MHz kurs 100 stopni.
2 - LNY 117.7MHz kurs 294 stopnie, po minięciu 114 stopni.
3 - OGG 115.1MHz kurs 24 stopnie.
4 - ILS IOGG 110,1MHz kurs 24 stopnie.

To jest nasz plan lotu. Mając dokładną mapę, możemy go jeszcze uzupełnić o bezpieczne wysokości nad poziomem morza wg lokalnych topografii. Mając plan lotu, możemy go wprowadzić do naszego radia.

Tak się składa, że nasze radio pozwala na panelach NAV1 i NAV2, zaprogramować 4 częstotliwości. Wygodne, prawda?

Musimy pamiętać, że Odbiornik ILS, jest sprzężony z panelem NAV1 (górny).

Dlatego częstotliwość docelowego ILS, musimy ustawić właśnie na nim. Ustawiamy więc za pomocą pokrętła częstotliwość 110,1MHz. Pokrętło zewnętrzne to liczba przed przecinkiem. Wewnętrzne pokrętło to liczba za przecinkiem. Łapiemy odpowiednie pokrętło i po prostu ciągniemy myszką w górę lub dół.
Kiedy ustawimy już nasze 110,1MHz, klikamy na przycisk „Swap” na panelu NAV1.

Wbita liczba wskoczy na lewą stronę, a dotychczasowa lewa, na prawą. Możemy ją też zmienić.
Tu się zastanówmy. Warto korzystać z dwóch kolejnych punktów trasy .
Dlatego nie ma sensu np. ustawiać na panelu NAV1, pozycji nr 3. Ale pozycję nr 2, tak. Dlatego w prawe okienko wbijamy 117.7MHz. Lewe okienko to aktywna częstotliwość, a pierwszą będziemy potrzebować właśnie wbitą, nadajnika LNY. Ponownie klikamy w „Swap”. Jeżeli odbieramy sygnał, wskazówka górnego odbiornika VOR, powinna się wychylić. Zostały nam jeszcze dwie pozycje. Wpisujemy je tak samo, tylko w panel NAV2.

Jako aktywną (po lewej stronie) ustawiamy pierwszą pozycję. Dlatego, że jest to bliska radiolatarnia (HNY), a docelowej moglibyśmy nie złapać.
Radiolatarnie mają swój maksymalny zasięg.

Choć Hawaje są na tyle małe, że w podanym przykładzie niemal wszystkie podane są w naszym zasięgu.

Panel z zaprogramowanymi częstotliwościami wg planu lotu.

Wskazaliśmy, które radiolatarnie mają być „słuchane” przez oba nasze odbiorniki VOR.

Teraz, musimy powiedzieć naszym odbiornikom, jakiego kursu mają szukać.

Za pomocą pokręteł QBS, obok skali przyrządów ustawiamy przyjęte kursy.
Czyli dla NAV1 (górny przyrząd) i radiolatarni HNY, jest to 100 stopni, a dla NAV2 (dolny odbiornik) i radiolatarni LNY - 294 stopnie.

Mamy już wszystko co potrzebujemy. Start.

Ustawianie kursu za pomocą pokrętła QBS, tu kurs wg radiala 114.

Kiedy znajdziemy się w powietrzu, patrzymy na dolny przyrząd i skręcamy na kurs 100 stopni.
Jeżeli wskazówka wychyla się w prawo, to musimy skręcić w prawo, o kilka, kilkanaście stopni.
Tym więcej im większe jest odchylenie. Jeżeli odchyla się w lewo, musimy skręcić w lewo. Wystarczy kilka stopni odchyłki od kursu 100 stopni, jaki przyjęliśmy. Oczywiście, jeżeli igła była po środku, nie zmieniamy kursu. Załóżmy jednak, że musieliśmy skręcić. Lecimy tak długo, aż wskazówka nie znajdzie się na środku skali.
Wtedy skręcamy ponownie na kurs 100 stopni i lecimy dokładnie wg radiala 100 stopni, radiolatarni HNY.

Możemy też Odbiornikiem VOR znaleźć najbliższy kurs na radiolatarnię VOR, posługując się nim niemal tak samo jak radiokompasem.
Po wybraniu częstotliwości, ustawiamy kurs pokrętłem, aż wskazówka ustawi się na środku skali.
Wtedy wyatsrczy tylko trzymać się tego kierunku i dolecimy bezpośrednio do samej radiolatarni.

Jednak ja chcę pokazać na przykładzie, jak znaleźć kurs do punktu, który nie jest w pobliżu radiolatarni.

Jesteśmy już na dobrym kursie i lecimy. Patrzymy jednocześnie na górnyy przyrząd.
Kiedy jego igła wskaże dokładnie środek skali, będzie to znaczyło, że jesteśmy na linii kursu, który nas zaprowadzi nad radiolatarnię LNY i dalej w stronę zasięgu systemu ILS.
Musimy tylko skręcić na kurs 114 stopni. Pamiętamy jednak, że ustawiliśmy nie 114, ale 294 stopnie? Nie ma to znaczenia, bo są to kierunki przeciwne. Ich wektor jest identyczny. Nasz odbiornik jednak je rozpoznaje i wyświetla strzałkę, skierowaną w dół. Jeżeli przestawimy skalę o 180 stopni, czyli na kurs 114 stopni, strzałka zmieni kierunek. Zmienić ustawienie możemy od razu, albo dopiero po doleceniu w okolice radiolatarni.

Ponieważ lecimy już nowym kursem, nie potrzebujemy kursu pierwszej radiolatarni (HNY).
Dlatego klikamy w przycisk „Swap” panelu NAV2 i przełączamy go na częstotliwość 115,1MHz (OGG).
Na dolnym przyrządzie zmieniamy teraz kurs na 24 stopnie. Lecimy dokładnie kursem prostopadłym do wybranego sygnału radiolatarni OGG. To najszybszy sposób, by odnaleźć nowy kurs.

Po przeleceniu nad wyspą Lanai, kursem 114 stopni, patrzymy uważnie na przyrząd dolny, aż wskazówka pokaże środek skali. Wtedy skręcamy na kurs 24 stopnie.
Nie potrzebujemy już radiolatarni, która prowadziła nas nad wyspę Lanai i do nowego kursu.

Klikamy przycisk „Swap” na panelu NAV1.
W lewym okienku NAV1, pojawić się powinna ostatnia z częstotliwości - 110,1MHz. Częstotliwość sygnału ILS.
Tu już nie musimy nic ustawiać na tarczy przyrządu. Sam się dostroi do właściwego sygnału.

Ponieważ system ILS, ma ograniczony zasięg i kąt, musimy zmniejszyć wysokość poniżej 4000 stóp.
Pozostaje nam czekać na sygnał systemu ILS. Kiedy przyrząd wyłapie sygnał, Ustawiamy się na kursie 24 stopnie (kurs podejścia do osi pasa).
Jeżeli wskazówki nie są dokładnie pośrodku, delikatnie skręcamy w tę stronę, w którą wychyla się wskazówka.

Czyli jak wychyla się w lewo, to skręcamy w lewo (tylko kilka stopni).

Czyli jak wychyla się w prawo, to skręcamy w prawo (tylko kilka stopni).

Jak wychyla się w dół, to obniżamy lot (tylko kilka stopni).

Jak w górę, to lecimy w górę (tylko kilka stopni).

Uwaga wychylanie się wskazówki w górę, świadczy o tym że jesteś za nisko.
Grozi nam to rozbiciem się o ziemię przed pasem lotniska.

Kiedy igła pionowa pokazuje środek skali, wracamy na kurs 24 stopnie.
Lecimy tak, by obie wskazówki tworzyły równy „krzyż” (były na środku).
Ustawiamy prędkość bliską prędkości lądowania i… czekamy.

Podejście wg ILS, kurs prawidłowy, wskazówki ILS dokładnie pośrodku skali. I za chwilkę...

Jeżeli utrzymujemy wskazówki pośrodku skali, nasz samolot doleci do pasa na idealnym kursie i wysokości do lądowania dokładnie na początku pasa.

Warto wspomnieć, że w prawdziwym lotnictwie lub zaawansowanych symulatorach, system ILS jest zintegrowany z autopilotem.
Po włączeniu odpowiedniej funkcji i ustawieniu systemu na wybrany sygnał ILS, samolot sam wyląduje na autopilocie.